Vorige maand hebben we een bloemrijk betoog gehouden waarom je meer creativiteit moet toelaten in je leven. En de positieve argumenten vlogen je om de oren.
Het klinkt allemaal heel natuurlijk en normaal maar, is dit wel zo?
Om deze treurige kant van het verhaal te vertellen is er zelfs bij deze schrijver een gevoelige snaar geraakt. Het is een sluipmoordenaar die al op jonge leeftijd de natuurlijke creativiteit probeert in te dammen. Er worden hoge muren gebouwd waardoor de creatieve uitspattingen weinig kans krijgen om te ontsnappen.

Dit scenario klinkt erg melodramatisch en ik ga ook mijn uiterste best doen om hieronder de belangrijkste struikelblokken op een rij te zetten, zodat we ze gaan herkennen. Laten we wat gaten boren in die grote muren, zodat we die creatieve golf weer in beweging krijgen.

Vanaf het begin…
Een baby is geboren en komt in een onbekende wereld van geluiden, geuren, beelden en voelt hoe zijn omgeving vorm krijgt. De ontdekkingsreis levert aandoenlijke momenten op, waarbij wij als volwassen toeschouwers veel schattige ooohhs en aaahhs over onze lippen laten ontsnappen.

Eenmaal op school zijn de verwachtingen van ouders en leerkrachten groter. Dan wordt het ontwikkelingsproces met een onzichtbare meetlat gevolgd en kun je zien of jouw mini-me zich langs een stijgende lijn evolueert. Euhm, wel binnen de lijntjes tekenen…

Welke obstakels zorgen nu precies voor die enorme rem op creativiteit:

  • Het juiste antwoord syndroom
    We worden altijd aangemoedigd om het juiste antwoord te geven. Dit klinkt natuurlijk logisch maar er zit een addertje onder het gras. Mede hierdoor zijn we bang geworden om een fout antwoord te geven.
    We willen leren wat het juiste antwoord is en als we dit eenmaal weten, slaan we dit op in ons brein. Zo kunnen we op ieder moment het antwoord oproepen, zonder zelf goed na te denken waarom dit het juiste is.
    Elke ouder herkent de periode dat een kind de ‘waarom’ tegenvraag stelt en niks is dan zo hersen dodend dat het antwoord, ‘omdat ik het zeg…’

    De ontdekkingstocht van kinderen moet juist lekker gestimuleerd worden, ‘waarom’ vragen zijn daar een belangrijk onderdeel van om grenzen te verleggen.
    Op latere leeftijd komen we ook nog vaak tegen dat je niet snel in een groep een vraag wilt stellen als je ervan uitgaat dat iedereen het antwoord wel weet. Dit angstzaadje is al op jonge leeftijd geplant en zorgt voor een remmend effect op creatieve uitspattingen.
    Want iedereen weet dat juist de mensen met de ‘goh, waarschijnlijk zou ik dit moeten weten maar zou je daar toch even wat stappen terug willen gaan, ik begrijp het niet echt’ vragen ervoor zorgen dat er juist wel eens wat dieper en anders naar een probleem wordt gekeken. We zijn deze personen dan ook eeuwig dankbaar voor hun uitspattingen, want het brengt zoveel meer naar de tafel.

 

  • Je wilt slagen complex
    De meetlat die je ouders en leerkrachten hanteren lijkt een competitie, waar iedereen voor wil slagen. Het leven zit vol met tests, examens, sportevents en competities en de druk wordt groot om deze ook te halen. Het kan iets kleins zijn als een strikdiploma maar de spanning kan al hoger oplopen als het om je rijbewijs gaat. Zodra we vertellen dat we iets succesvol hebben afgerond, word je overspoeld met goedkeurende blikken en zichtbare complimentjes. Helaas is het wel zo dat we na deze golf van goedkeuring, vaak stoppen met verder ontwikkelen. Eigenlijk zorgt het slagen voor het zakken van je creativiteitsboog. We blijven keer op keer slagen, waardoor ons creatieve denken niet gestimuleerd wordt, het is een afvinkmentaliteit.  Je diploma behalen is een belangrijker doel dan het goed ontwikkelen van je skills. Middelmatigheid ligt hierdoor op de loer.

 

  • De vakken classificatie
    De hiërarchie in vakken is al decennia hetzelfde en hierbij maakt het niet uit of je op een Nederlandse, Amerikaanse of Japanse school zit.
    Bovenaan staan de talen ook wel alfawetenschappen genoemd. Deze worden gevolgd door natuurwetenschappen oftewel de bètavakken. Waarbij weinig ruimte is voor meningen of argumenten. Daarna komen pas de cultuur en maatschappelijke vakken waarbij de kunstvakken de lijst onderaan compleet maakt. Als je het zo leest lijken de kunstvakken wel het afvalputje van het onderwijs. Deze ranglijst zorgt er mede voor dat ouders en leerlingen vaak rationele beslissingen nemen als het gaat om tijdinvestering en toekomstkeuzes, terwijl ze allen even belangrijk zijn voor de ontwikkeling. Creativiteit is net zo belangrijk als leren lezen… Waarom is het zo dat creatieveling zo gestigmatiseerd worden?

 

  • Het befaamde hokjes denken
    Ja, daar zijn we goed in en starten we al op school mee. Blink je uit in creativiteit maar blijf je achter als het gaat om leren, dan is de kans groot dat je schooladvies alleen gebaseerd wordt op je behaalde cijfers in de meetbare vakken. Je wordt al in een moeilijk leren hokje geplaatst.
    Op de middelbare school heb je keuze in Natuur & Techniek, Natuur & Gezondheid, Cultuur & Maatschappij of Economie & Maatschappij, weer een hokje waar je in gestopt wordt.
    Als we het van de andere kant bekijken heeft de leraar ook te maken met een leraar-hokje. Hij onderwijst wat er op het programma staat, wat er van hem verwacht wordt.
    Door al dit hokjes denken, maar ook grenzen en regels om na te leven, wordt er weinig buiten de gebaande paden gewandeld.

 

Creativiteit wordt als het ware eruit onderwezen.

Sir Ken Robinson vat dit goed samen in zijn Ted-talk, laat kinderen in hun element zodat natuurlijk talent en persoonlijke passie elkaar ontmoeten. Klik voor het fragment.

Gelukkig is er een omkeer ontstaan in het onderwijsstelsel, waarvan Finland het grootste voorbeeld geeft. Daar krijgen kinderen onder de 10 jaar geen cijfers en pas vanaf 16 jaar krijgen ze te maken met toetsen. Vóór die leeftijd krijgen ze allemaal dezelfde vakken waar ook kunst, muziek en techniek bij horen. Als de tijd aangebroken is dat ze wel een richting gaan kiezen, maken ze deze keuze op basis van interesse en niet op behaalde cijfers.
Het voordeel hiervan is dat het zelfvertrouwen, de motivatie en bovenal sfeer in de klas enorm toeneemt. Ze leren meer omdat ze minder cijfers krijgen. Alle drie de stigma’s hierboven worden hierdoor vernietigd, geen juist antwoorddrang, slagingsdoel en hokjes denken. Weg ermee…

De groep waaghalzen die een creatieve vervolgopleiding aan durft zal merken dat ze veel dingen moeten afleren. Dat je risico’s moet nemen, dat je outside the box kunt denken.
De muren worden afgebroken en de creativiteit vindt zijn weg naar buiten, een wedergeboorte van de creatieve geest.

Een mooie documentaire over creativiteit is te vinden op Netflix ‘The creative Brain’.

Alle kinderen worden als artiest geboren, de kunst is om artiest te blijven als we opgroeien -Picasso-